اطلاع رسانی همایش و کنفرانس های علمی، معتبرترین همایش و کنفرانس‌های دانشگاه‌ها پایگاه خبری اطلاع رسانی همایش و کنگره و کنفرانس های کشور
یادداشت | وعده چاپ سریع مقاله در ژورنال‌های خارجی؛ واقعیت یا دام تبلیغاتی؟
احسان خسروی فر
در سال‌های اخیر، در کنار رشد کمّی همایش‌ها و کنفرانس‌های علمی در ایران، پدیده‌ای به‌ظاهر جذاب اما در باطن نگران‌کننده در حال گسترش است: وعده چاپ سریع مقاله در ژورنال‌های خارجی، آن هم بدون نیاز به داوری علمی جدی.
شاید شما هم در تبلیغات برخی کنفرانس‌ها با عباراتی چون «چاپ تضمینی در ژورنال ISI»، «پذیرش فوری مقاله در نشریات اسکوپوس» یا «انتشار مقاله در مجلات بین‌المللی با نمایه معتبر» روبرو شده باشید. اما آیا این وعده‌ها واقعی‌اند؟ در این یادداشت به بررسی انتقادی این موضوع می‌پردازیم.
۱. ماهیت علمی نشر؛ داوری زمان‌بر، اما ضروری
در نظام علمی بین‌المللی، فرآیند چاپ مقاله در یک ژورنال معتبر علمی یک مسیر دقیق، زمان‌بر و همراه با داوری علمی (Peer Review) است. این داوری معمولاً شامل بازخوردهای تخصصی، درخواست اصلاح، و حتی رد مقاله می‌شود. مجلات معتبر (اعم از ISI، Scopus، PubMed و…) به‌شدت به اصالت، کیفیت و اعتبار علمی مقالات اهمیت می‌دهند.
بنابراین، وعده چاپ «سریع» یا «تضمینی» مقاله، آن هم در ژورنال‌هایی با این سطح از استاندارد، در حالت عادی نه‌تنها غیرممکن، بلکه مشکوک به فعالیت‌های شبه‌علمی است.
۲. دو مسیر رایج برای این نوع وعده‌ها
در بررسی میدانی وعده‌های این‌چنینی، معمولاً با یکی از دو مسیر زیر مواجه می‌شویم:
الف) ژورنال‌های نامعتبر یا جعلی
در این حالت، برگزارکننده کنفرانس با چند نشریه غیرعلمی (predatory journals) همکاری می‌کند. این نشریات:
- فاقد داوری علمی واقعی‌اند.
- صرفاً با دریافت پول، مقاله را منتشر می‌کنند.
- اغلب نمایه‌سازی آن‌ها جعلی یا بی‌اعتبار است.
- بعدها توسط مراکز علمی حذف یا بی‌اعتبار می‌شوند.
ب) سوءاستفاده از نام ژورنال‌های واقعی
برخی وعده‌ها نام ژورنال‌های معتبر را به‌کار می‌برند، اما پس از پرداخت هزینه یا ارسال مقاله:
- نشریه واقعی هیچ‌گونه توافقی با کنفرانس مورد نظر ندارد.
- مقاله هیچ‌گاه در آن ژورنال منتشر نمی‌شود.
- یا در بهترین حالت، در ضمیمه‌ای فرعی، بی‌اعتبار و جدا از هسته اصلی نشریه قرار می‌گیرد.
۳. چگونه از این وعده‌ها آسیب نبینیم؟
برای دوری از دام این نوع تبلیغات:
همیشه نام ژورنال وعده‌داده‌شده را به‌صورت مستقل در سایت‌هایی مانند پرتال نشریات علمی و پژوهشی کشور، بانک اطلاعات نشریات علوم پزشکی کشور Scopus، Clarivate (ISI) یا DOAJ جستجو کنید.
بررسی کنید آیا این ژورنال در وب‌سایت رسمی خود، نامی از همکاری با کنفرانس مورد نظر آورده است یا خیر؟
همچنین به پورتال دانشگاه‌ها نیز مراجعه کنید تا ببینید آیا آن ژورنال یا همایش در لیست منابع معتبر دانشگاه مورد تأیید قرار دارد یا خیر؟
مراقب باشید: نشریه‌ای که همه مقالات را «بدون اصلاح» و «با هزینه بالا» منتشر می‌کند، معمولاً دارای اعتباری ناپایدار یا رو به سقوط است.
۴. عواقب علمی و حرفه‌ای انتشار در مجلات نامعتبر
شاید در کوتاه‌مدت، مقاله شما منتشر شود و مدرکی برای ارائه در دست داشته باشید، اما در بلندمدت:
- رزومه پژوهشی شما تضعیف می‌شود.
- اعتبار علمی‌تان نزد داوران استخدام، ارتقاء و مراکز علمی و دانشگاهی کاهش می‌یابد.
- استفاده از آن مقاله برای دفاع از پایان‌نامه یا ارتقاء شغلی ممکن است مردود شود.
- حتی ممکن است مقاله شما در لیست سیاه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها قرار گیرد.
نتیجه‌گیری: اعتماد علمی، قربانی عجله نکنیم
پژوهش، فرایندی است که به دقت، زمان و صداقت نیاز دارد. اگرچه جذابیت چاپ سریع مقاله می‌تواند وسوسه‌برانگیز باشد، اما اعتبار علمی چیزی نیست که بتوان آن را با میان‌بر یا پرداخت پول خرید.
برای چاپ مقاله علمی، بهتر است راه درست را برویم:
- در همایش‌های معتبر شرکت کنیم.
- ژورنال‌های علمی واقعی را شناسایی کنیم.
- از تجربه اساتید راهنما و همکاران علمی بهره بگیریم.
- و از نهادهایی مانند پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC)، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، پایگاه‌هایی مانند کنفرانس‌یاب و همچنین پورتال دانشگاه‌ها برای ارزیابی اطلاعات استفاده کنیم.
انتهای پیام/
* مدیرمسئول