اولین همایش ملی هوش مصنوعی و علوم اسلامی، آبان ۹۹

مکان یا عدم امکان بهره‌گیری از هوش مصنوعی در فرآیند تولید علوم اسلامی

1. امکان استفراغ وسع توسط هوش مصنوعی؛ توجه به روند رو به رشد مباحث هوش مصنوعی؛ وجود نظائر ارتباط بین رشته‌ای با هوش مصنوعی؛ کارهای انجام شده مشابه در علومی غیر از علوم اسلامی
2. علوم انسانی علوم مهندسی نیستند؛ وجود قرائن غیر لفظی برای فهم؛ روشن نبودن حدود مفاهیم برای برخورد دیجیتالی با مفاهیم؛ لزوم تجمیع قرائن در برابر رفتار الگوریتمیک؛ هم‌فضا و هم‌ادبیات نبودن افراد مختلف؛ لزوم خلاقیت در فرآیند استنباط علوم اسلامی و خلاق نبودن کامپیوتر
3. هوش مصنوعی از منظر فلسفه علم؛ هوش مصنوعی از منظر معرفت شناسی؛ هوش مصنوعی از منظر فلسفه اخلاق؛ استدلال‌های جدید ذهنی-فلسفی در خصوص چیستی هوش یا فکر؛ استدلال‌های جدید فناورانه-فلسفی در خصوص چیستی ماشین؛ ملاحظات فلسفی جدید پیرامون رباتیک و حیات مصنوعی؛ ملاحظات فلسفی جدید پیرامون محدودیت‌های بنیادین ماشینی شدن؛ ملاحظات فلسفی جدید پیرامون هوش/فکر/زبان/بدن‌مندی

لزوم یا عدم لزوم حرکت به سمت کاربست هوش مصنوعی در فرآیند تولید علوم اسلامی

1. بررسی وجوب استفراغ وسع با بهره‌گیری از فناوری؛ توجه به گستردگی اطلاعات؛ مشکل فراموشی و عدم التفات انسانی؛ رسیدن به ساخت‌یافتگی دانش؛ امکان تحقیق‌های آماری و جست‌وجوهای مفهومی؛ دقت بالاتر در تبیین علوم؛ رسیدن به استانداردسازی ادبیات گفت‌وگو و …
2. نداشتن دستاورد خاصی همراه با هزینه‌ی زیاد؛ پر زحمت بودن وارد کردن اطلاعات در الگوی کامپیوتری؛ عدم تصویر روشن از این کاربست؛ نتیجه‌بخش بودن فرآیندهای موجود در استنباط علوم اسلامی؛ عدم مقبولیت توسط (واسطه‌گیری) در اجتهاد بین علماء و …

چالش‌های پیش‌روی کاربست هوش مصنوعی در فرآیند تولید علوم اسلامی

1. ریاضی‌وار نبودن علوم انسانی؛ وجود قرائن غیر لفظی برای فهم؛ روشن نبودن حدود مفاهیم برای برخورد دیجیتالی با مفاهیم؛ لزوم تجمیع قرائن در برابر رفتار الگوریتمیک؛ هم‌فضا و هم‌ادبیات نبودن افراد مختلف؛ لزوم خلاقیت در فرآیند استنباط علوم اسلامی و خلاق نبودن کامپیوتر
2. تحلیل مواردی هم‌چون مرجع ضمیر، وصف مشیر، حیثیت تعلیلیه و تقییدیه، تشخیص، مجازات، دلالت های التزامی و تضمنی، دلالت اقتضاء؛ کشف تفاوت بین ارشادی و مولوی و تاسیسی و امضایی، وجود توضیحات غیر محتوایی و بی‌ارزش در متن، مشترکات لفظی (اشتراک در وضع /تفاوت در فضای استفاده/تفاوت بر اساس دوره زمانی یا مکان/تفاوت بر اساس راوی)، وجود شروط و مقدرات غیر منظم در عبارات؛ تشخیص قید بودن برای هیئت یا ماده

بسترهای فناورانه استفاده از هوش مصنوعی در فرآیند تولید علوم اسلامی

مهندسی هستان‌نگار؛ یادگیری هستان‌نگار؛ ساخت خودکار هستان‌نگار؛ استخراج دانش؛ استخراج قانون؛ بازیابی معنایی دانش؛ یادگیری ماشین؛ یادگیری تشویقی؛ یادگیری Q؛ یادگیری قانون وابستگی؛ شناسایی الگو؛ منطق توصیفی؛ منطق محمول‌ها؛ منطق فازی؛ منطق شهودی؛ محاسبه با کلمات؛ پایگاه‌های داده؛ پایگاه‌های دانش؛ سیستم‌های استنتاج؛ فهم زبان طبیعی؛ سیستم‌های خبره

اقدامات انجام شده در راستای فهم ماشینی دانش دینی در حوزه‌ی علمیه و دانشگاه‌ها

تولید پایگاه‌های دانش مورد نیاز؛ برچسب‌گذاری پیکره‌های بزرگ متنی؛ پیاده سازی الگوریتمی مباحث فقهی؛ پیاده سازی الگوریتمی مباحث رجال و اعتبارسنجی؛ تولید موتورهای تحلیل متن (صرف و نحو)؛ تولید شبکه‌ی واژگان (وردنت عربی)؛ تولید گراف دانش (دی‌بی‌پدیا) عربی؛ ارائه‌ی موتورهای استخراج دانش عربی؛ تولید اصطلاح‌نامه‌ی علوم مختلف همچون اصول و فقه و فلسفه

پیامدهای فردی و اجتماعی حضور هوش مصنوعی در فرآیند تولید علوم اسلامی

1. لزوم انسجام نیروهای مستعد و توانمند؛ تکاپوی جدید در فضای طلاب؛ هم‌گامی با علم روز و مکاتب رقیب؛ شبهه‌شناسی بهتر؛ ایجاد وسواس فکری و سخت شدن اطمینان
2. لزوم پرهیز از تصور غلط جانشینی هوش مصنوعی به جای علمای علوم اسلامی و ایجاد تصور صحیح شأن دستیاری هوش مصنوعی برای علما و به‌ویژه فقهای عظام؛ لزوم انسجام نیروهای مستعد و توانمند؛ تکاپوی جدید در فضای طلاب؛ هم‌گامی با علم روز و مکاتب رقیب؛ شبهه‌شناسی بهتر؛ ایجاد وسواس فکری و سخت شدن اطمینان